Το Διευρωπαϊκό Δίκτυο Μεταφορών είναι μια πολιτική της Ευρωπαϊκής Επιτροπής που αποσκοπεί στην υλοποίηση και ανάπτυξη πανευρωπαϊκού δικτύου οδών, σιδηροδρομικών γραμμών, θαλάσσιων οδών, λιμένων, αεροδρομίων και τερματικών σιδηροδρόμων.

Το πρόγραμμα TEN-T δημιουργήθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για τη στήριξη της κατασκευής και της αναβάθμισης των υποδομών μεταφορών σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση.

Το πρόγραμμα TEN-T προσέφερε χρηματοδοτική στήριξη για την υλοποίηση σημαντικών έργων υποδομής μεταφορών - σύμφωνα με τον απώτερο στόχο της αύξησης της ανταγωνιστικότητας στην Ε.Ε., της δημιουργίας θέσεων απασχόλησης και της συνοχής.

Αποτελείται από δύο επίπεδα σχεδιασμού:

• Το Συνολικό Δίκτυο: καλύπτει όλη την ευρωπαϊκή περιφέρεια
• Το Κύριο Δίκτυο: Οι πιο σημαντικές συνδέσεις εντός του ολοκληρωμένου Δικτύου που συνδέουν τους πιο σημαντικούς κόμβους

Οι στόχοι της πολιτικής του TEN-T προβλέπουν:

• ολοκλήρωση έως το 2030 του κεντρικού δικτύου, το οποίο θα είναι δομημένο γύρω από εννέα διαδρόμους κεντρικών δικτύων πολλαπλών μεταφορών.
• ολοκλήρωση του συνολικού δικτύου μέχρι το 2050, προκειμένου να διευκολυνθεί η πρόσβαση σε όλες τις ευρωπαϊκές περιφέρειες

Συνολικά, τα έργα TEN-T αποσκοπούν:

• Στην καθιέρωση και ανάπτυξη των βασικών δεσμών και διασυνδέσεων που απαιτούνται για την εξάλειψη των υφισταμένων εμποδίων στην κινητικότητα
• Στη συμπλήρωση των κενών και στην ολοκλήρωση των κύριων διαδρομών - ειδικά των διασυνοριακών τμημάτων τους
• Στην αντιμετώπιση φυσικών εμποδίων
• Στη βελτίωση της διαλειτουργικότητας στις σημαντικές διαδρομές
  
  

Ο απώτερος στόχος του TEN-T είναι να καλυφθούν τα κενά, να εξαλειφθούν τα εμπόδια και οι τεχνικές δυσκολίες που υπάρχουν μεταξύ των δικτύων μεταφορών των κρατών μελών της Ε.Ε., ενισχύοντας την κοινωνική, οικονομική και εδαφική συνοχή της Ένωσης και συμβάλλοντας στη δημιουργία μιας ενιαίας ευρωπαϊκής περιοχής. Η πολιτική επιδιώκει την επίτευξη αυτού του στόχου μέσω της κατασκευής νέων φυσικών υποδομών, της υιοθέτησης καινοτόμων ψηφιακών τεχνολογιών, των εναλλακτικών καυσίμων και των παγκόσμιων προτύπων και του εκσυγχρονισμού και αναβάθμισης των υφιστάμενων υποδομών και πλατφορμών.

Το πρόγραμμα TEN-T αποτελείται από εκατοντάδες έργα - που ορίζονται ως μελέτες ή έργα - των οποίων ο απώτερος σκοπός είναι να εξασφαλίσουν τη συνοχή, τη διασύνδεση και τη διαλειτουργικότητα του διευρωπαϊκού δικτύου μεταφορών, καθώς και την πρόσβαση σε αυτό. Τα έργα TEN-T, υλοποιούνται σε κάθε κράτος μέλος της Ε.Ε. και περιλαμβάνουν όλα τα μέσα μεταφοράς:

• δρόμους
• σιδηρόδρομους
• θαλάσσιους δρόμους
• αερομεταφορές
• logistics
• καινοτομία

Η χρηματοδότηση από την Ε.Ε. για έργα για κάθε διάδρομο και οριζόντια προτεραιότητα παρέχεται από τον μηχανισμό «Συνδέοντας την Ευρώπη» (Connecting Europe Facility (CEF)), με την υποχρέωση τα κράτη μέλη να ευθυγραμμίσουν την εθνική επενδυτική πολιτική υποδομών τους με τις ευρωπαϊκές προτεραιότητες.

Άλλες πηγές χρηματοδότησης είναι τα ευρωπαϊκά διαρθρωτικά ταμεία επενδύσεων και το Ευρωπαϊκό Ταμείο Στρατηγικών Επενδύσεων.

TEN-T

Το CEF είναι ένα βασικό χρηματοδοτικό εργαλείο της Ε.Ε. το οποίο δημιουργήθηκε ειδικά για να κατευθύνει τις επενδύσεις στις ευρωπαϊκές μεταφορές, την ενέργεια και τις ψηφιακές υποδομές προκειμένου να αντιμετωπιστούν τα εμπόδια και οι ελλιπείς συνδέσεις που είχαν εντοπιστεί στα δίκτυα.

Το CEF ωφελεί τους ανθρώπους σε όλα τα κράτη μέλη, καθιστώντας τα ταξίδια ευκολότερα και πιο βιώσιμα, ενισχύοντας την ενεργειακή ασφάλεια της Ευρώπης επιτρέποντας παράλληλα ευρύτερη χρήση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και διευκολύνοντας τη διασυνοριακή αλληλεπίδραση μεταξύ δημόσιων διοικήσεων, επιχειρήσεων και πολιτών.

Εκτός από τις επιχορηγήσεις, το CEF προσφέρει χρηματοδοτική στήριξη σε έργα μέσω καινοτόμων χρηματοδοτικών εργαλείων, όπως εγγυήσεις και ομόλογα έργων. Τα μέσα αυτά δημιουργούν σημαντική ώθηση στην απορρόφηση του προϋπολογισμού της Ε.Ε. και λειτουργούν ως καταλύτης για την προσέλκυση περαιτέρω πόρων από τον ιδιωτικό τομέα και άλλους φορείς του δημόσιου τομέα.

Για το CEF, από τον προϋπολογισμό της Ε.Ε. για το 2014 έως το 2020 διατέθηκαν πάνω από 24,05 δις ευρώ για τη συγχρηματοδότηση σχεδίων TEN-T για τα κράτη μέλη της Ε.Ε. και για συνδέσεις με γειτονικές χώρες, όπου αυτές είναι επιλέξιμες. Από το ποσό αυτό, θα διατεθούν 11,305 δις ευρώ ειδικά για έργα που βρίσκονται στο έδαφος των κρατών μελών που είναι επιλέξιμα από το Ταμείο Συνοχής.

Το CEF χωρίζεται σε τρεις τομείς:

CEF Ενέργεια (CEF Energy)

CEF Τηλεπικοινωνίες (CEF Telecom)

CEF Μεταφορές (CEF Transport)

Μία από τις βασικές προτεραιότητες του CEF είναι η διευκόλυνση και η ενίσχυση των συνεργιών μεταξύ των τριών τομέων. Οι ενέργειες σε όλους τους τομείς μπορούν να επιτρέψουν τη βελτιστοποίηση του κόστους ή των αποτελεσμάτων μέσω της συγκέντρωσης οικονομικών, τεχνικών ή ανθρώπινων πόρων, ενισχύοντας έτσι την αποτελεσματικότητα της χρηματοδότησης της Ε.Ε.

Το CEF Transport είναι το μέσο χρηματοδότησης για την υλοποίηση της ευρωπαϊκής πολιτικής για τις υποδομές μεταφορών. Στόχος της είναι η στήριξη των επενδύσεων για τη δημιουργία νέας υποδομής μεταφορών στην Ευρώπη ή η αποκατάσταση και αναβάθμιση του υπάρχοντος.

Το CEF Transport επικεντρώνεται σε διασυνοριακά έργα και έργα που αποσκοπούν στην εξάλειψη των σημείων συμφόρησης ή στη γεφύρωση ελλειπουσών συνδέσεων σε διάφορα τμήματα του κεντρικού δικτύου και στο ολοκληρωμένο δίκτυο, καθώς και σε οριζόντιες προτεραιότητες όπως τα συστήματα διαχείρισης της κυκλοφορίας.

Το CEF Transport υποστηρίζει επίσης την καινοτομία στο σύστημα μεταφορών, προκειμένου να βελτιωθεί η χρήση των υποδομών, να μειωθούν οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις των μεταφορών, να βελτιωθεί η ενεργειακή απόδοση και να αυξηθεί η ασφάλεια.

Ο συνολικός προϋπολογισμός για το CEF Transport ανέρχεται σε 24,05 δις ευρώ για την περίοδο 2014-2020.

Κεντρικό Δίκτυο Διαδρόμων του TEN-T

1. BALTIC-ADRIATIC

Ο διάδρομος Βαλτικής-Αδριατικής είναι ένας από τους σημαντικότερους διευρωπαϊκούς οδικούς και σιδηροδρομικούς άξονες στην Κεντρική Ευρώπη. Από τα λιμάνια της Βαλτικής στο Γκντανσκ, τη Γκντίνια, το Στζέτσιν και το Świnoujście στα βόρεια, προς τα λιμάνια της Αδριατικής του Koper, της Τεργέστης, της Βενετίας και της Ραβέννας στο νότο, περνώντας από τις βιομηχανικές περιοχές της κεντρικής και νότιας Πολωνίας, της Σλοβακίας και τα σύνορα Αυστρίας - Σλοβενίας στο νότο προς την Ιταλία και τη Σλοβενία. Ο διάδρομος διαθέτει βασικά σιδηροδρομικά έργα, όπως το SemmeringBaseTunnel και η Koralm Railway Line στην Αυστρία, καθώς και σημαντικές διασυνοριακές συνδέσεις μεταξύ των έξι χωρών του διαδρόμου.

2. NORTH SEA-BALTIC

Ο διάδρομος της Βόρειας Θάλασσας-Βαλτικής αποτελείται από 5947 χιλιόμετρα σιδηροδρομικών γραμμών, 4029 χλμ. οδικών δρόμων και 2186 χλμ εσωτερικών πλωτών οδών και συνδέει τα λιμάνια της ανατολικής ακτής της Βαλτικής Θάλασσας με λιμάνια της Βόρειας Θάλασσας που βρίσκονται στη Βόρεια Γερμανία, Βέλγιο και Ολλανδία. Θα εφαρμοστούν νέες και βελτιωμένες διασυνδέσεις μεταξύ των λιμανιών και στις δύο περιοχές, συμπεριλαμβανομένων των οδικών δρόμων, των σιδηροδρόμων και των εσωτερικών πλωτών οδών. Το σημαντικότερο έργο του διαδρόμου είναι η RailBaltic που είναι ένας ευρωπαϊκός σιδηρόδρομος που συνδέει την Εσθονία, τη Λετονία και τη Λιθουανία με την Πολωνία Ο διάδρομος ξεκινάει στο σύγχρονο λιμάνι του Ελσίνκι πριν περάσει νότια μέσω των τριών χωρών της Βαλτικής και της βορειοανατολικής Πολωνίας και στη Βαρσοβία. Από εκεί ακολουθεί τον παραδοσιακό διάδρομο Ανατολής-Δύσης μέσω του Λοτζ, του Πόζναν και του Βερολίνου, συνεχίζοντας μέχρι τα μεγάλα λιμάνια της ακτής της Βόρειας Θάλασσας στα δυτικά (Αμβούργο, Βρέμη, Μπρέμερχαβεν, Άμστερνταμ, Ρότερνταμ, Μοραντζίκ και Αμβέρσα). Ο διάδρομος έχει διακλαδώσεις στο Ventspils στη Λετονία, στο Klaipeda, στο Vilnius στη Λιθουανία και στοTerespol στα σύνορα Πολωνίας - Λευκορωσίας.

3. MEDITERRANEAN

Ο Μεσογειακός Διάδρομος είναι ο κύριος άξονας Ανατολής-Δύσης στο Δίκτυο TEN-T νότια των Άλπεων. Διατρέχει τη νοτιοδυτική Μεσόγειο της Ισπανίας και των ουκρανικών συνόρων με την Ουγγαρία, ακολουθώντας τις ακτές της Ισπανίας και της Γαλλίας και διασχίζοντας τις Άλπεις προς την ανατολή μέσω της Ιταλίας, της Σλοβενίας και της Κροατίας και συνεχίζοντας μέσω της Ουγγαρίας μέχρι τα ανατολικά της σύνορα με την Ουκρανία. Ο διάδρομος αποτελείται κυρίως από οδικές και σιδηροδρομικές γραμμές, εκτός από τον ποταμό Po, διάφορα κανάλια στη Βόρεια Ιταλία και τον ποταμό Ροδανού από τη Λυών μέχρι τη Μασσαλία. Ο διάδρομος έχει μήκος περίπου 3000 χλμ. θα παρέχει μια πολυτροπική σύνδεση για τα λιμάνια της Δυτικής Μεσογείου με το κέντρο της Ε.Ε. Θα δημιουργήσει επίσης μια σύνδεση ανατολής-δύσης μέσω του νότιου τμήματος της Ε.Ε., θα συμβάλει στη μετάβαση από το οδικό δίκτυο προς το σιδηρόδρομο σε ευαίσθητες περιοχές όπως τα Πυρηναία και τις Άλπεις και θα συνδέσει ορισμένες από τις μεγάλες αστικές περιοχές της Ε.Ε. με τρένα υψηλής ταχύτητας.

4. ORIENT-EAST MED

Ο Διάδρομος Orient - East-Med συνδέει μεγάλα τμήματα της Κεντρικής Ευρώπης με λιμάνια της Βόρειας, Βαλτικής, Μαύρης και Μεσογειακής Θάλασσας. Επικεντρώνεται στην προώθηση της ανάπτυξης αυτών των λιμένων ως μεγάλων πολυτροπικών πλατφορμών εφοδιασμού και στην παροχή οικονομικών κέντρων στην Κεντρική Ευρώπη με εκσυγχρονισμένες πολυτροπικές συνδέσεις με θαλάσσιες αρτηρίες. Ο διάδρομος ενσωματώνει τον ποταμό Έλβα ως βασική εσωτερική ναυσιπλοΐα και θα βελτιώσει τις πολυτροπικές συνδέσεις μεταξύ της Βόρειας Γερμανίας και της Τσεχικής Δημοκρατίας, την περιοχή της Πανόνων και τη Νοτιοανατολική Ευρώπη. Ο διάδρομος θα παρέχει επίσης μια βελτιωμένη σύνδεση με την Κύπρο.

5. SCANDINAVAN-MEDITERRANEAN

Ο Σκανδιναβικός-Μεσογειακός Διάδρομος αποτελεί έναν καίριο άξονα βορρά-νότου για την ευρωπαϊκή οικονομία. Ο διάδρομος εκτείνεται από τη Φινλανδία και τη Σουηδία στο Βορρά έως το νησί της Μάλτας στο Νότο, διασχίζοντας τη Δανία, τη Βόρεια, Κεντρική και Νότια Γερμανία, τα βιομηχανικά νησιά της Βόρειας Ιταλίας και τα λιμάνια της νότιας Ιταλίας. Τα σημαντικότερα έργα στον διάδρομο είναι η σήραγγα Fehmarnbelt Fixed Link και Brenner Base, συμπεριλαμβανομένων των οδών πρόσβασης τους.

6. RHINE-ALPINE

Ο Διάδρομος Ρήνου-Άλπεων αποτελεί μία από τις πιο πολυσύχναστες εμπορευματικές διαδρομές στην Ευρώπη. Συνδέει βασικούς λιμένες της Βόρειας Θάλασσας, του Βελγίου και των Κάτω Χωρών με το μεσογειακό λιμάνι της Γένοβας. Οι περιφέρειες που περιλαμβάνονται αποτελούν τις πιο πυκνοκατοικημένες και οικονομικά ισχυρές στην Ευρώπη. Συνολικά, πάνω από 70 εκατομμύρια άνθρωποι ζουν, εργάζονται και καταναλώνουν στη λεκάνη απορροής του Διαδρόμου Ρήνου-Άλπεων, η οποία φιλοξενεί επίσης αρκετούς κορυφαίους κατασκευαστικούς και εμπορικούς οίκους, μονάδες παραγωγής και κέντρα διανομής. Ο διάδρομος διατρέχει τη λεγόμενη «μπλε μπανάνα», η οποία περιλαμβάνει σημαντικά οικονομικά κέντρα της Ε.Ε., όπως οι Βρυξέλλες και η Αμβέρσα στο Βέλγιο, η περιοχή Randstad στις Κάτω Χώρες, οι γερμανικές περιοχές Rhine-Ruhrκαι Rhine-Neckar, οι περιφέρειες της Βασιλείας και της Ζυρίχης στην Ελβετία και τις περιοχές του Μιλάνου και της Γένοβα στη Βόρεια Ιταλία. Αυτός ο διατροπικός διάδρομος ενσωματώνει τον ποταμό Ρήνο ως την κύρια εσωτερική ναυσιπλοΐα στην Ευρώπη, καθώς και σημαντικά έργα σήραγγας στην Ελβετία, συμπεριλαμβανομένης της μεγαλύτερης και βαθύτερης σιδηροδρομικής σήραγγας στον κόσμο, της σήραγγας Gotthard Base.

7. ATLANTIC

Ο Ατλαντικός Διάδρομος εκτείνεται από τα λιμάνια της Ιβηρικής Χερσονήσου μέχρι το λιμάνι της Χάβρης στη Βόρεια Γαλλία και τις πόλεις Στρασβούργο και Μανχάιμ στα γαλλικά - γερμανικά σύνορα. Ο σιδηροδρομικός διάδρομος θα περιλαμβάνει νέες σιδηροδρομικές συνδέσεις υψηλής ταχύτητας και παράλληλες συμβατικές γραμμές, που θα εξασφαλίζουν διασυνοριακή συνέχεια μεταξύ Λισαβόνας, Μαδρίτης, Παρισιού, Στρασβούργου, Μανχάιμ και Χάβρης. Ο διάδρομος έχει ισχυρές διατροπικές διαστάσεις, χρησιμοποιώντας σιδηροδρομικές, οδικές, εσωτερικές πλωτές και θαλάσσιες διαδρομές. Βασικά έργα για το διάδρομο περιλαμβάνουν τη σιδηροδρομική σύνδεση Basque Y και μια νέα σιδηροδρομική σύνδεση υψηλής ταχύτητας μεταξύ Μπορντό και Τουρς.

8. ΒΟΡΕΙΑ ΘΑΛΑΣΣΑ – ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ

Ο διάδρομος της Βόρειας Θάλασσας-Μεσογείου εκτείνεται από την πρωτεύουσα της Σκωτίας στο Εδιμβούργο στα βόρεια, στα γαλλικά λιμάνια της Μασσαλίας και του Fos-sur-Mer στο νότο. Περνάει μέσω της Ιρλανδίας, της Αγγλίας, των Κάτω Χωρών και της Γαλλικής πρωτεύουσας, προτού φτάσει στη γαλλική - γερμανική συνοριακή διαδρομή προς νότο. Όταν ολοκληρωθεί, ο διάδρομος θα προσφέρει ενισχυμένες πολυτροπικές συνδέσεις μεταξύ των λιμένων της Βόρειας Θάλασσας, των μεγάλων λεκανών ευρωπαϊκών ποταμών (Maas, Rhine, Scheldt, Seine, Saone και Rhone) και των νότιων γαλλικών λιμένων του Fos-sur-Mer και της Μασσαλίας. Θα βελτιώσει επίσης τις σχέσεις μεταξύ των βρετανικών νήσων και της ηπειρωτικής Ευρώπης.

9. RHINE-DANUBE

Ο Διάδρομος Ρήνου-Δούναβη παρέχει τον κύριο ανατολικοδυτικό δεσμό σε όλη την ηπειρωτική Ευρώπη. Ακολουθώντας τη διαδρομή του στον ποταμό Δούναβη, συνδέει το Στρασβούργο και τη Νότια Γερμανία με τις κεντρικές ευρωπαϊκές πόλεις της Βιέννης, της Μπρατισλάβα και της Βουδαπέστης, πριν περάσει από τη ρουμανική πρωτεύουσα του Βουκουρεστίου και καταλήξει στο λιμάνι της Μαύρης Θάλασσας Constanta. Ένα δεύτερο παρακλάδι του διαδρόμου ακολουθεί το δρόμο από τη Φρανκφούρτη προς τα σλοβακικά - ουκρανικά σύνορα, συνδέοντας το Μόναχο, την Πράγα, τη Ζιλίνα και την Κόσισα. Βασικά έργα που βρίσκονται κατά μήκος του διαδρόμου περιλαμβάνουν βελτιώσεις στην κατάσταση καλής ναυσιπλοΐας του ποταμού Δούναβη σε όλες τις παράκτιες χώρες.